ZÜMRE SİSTEMİ NEDİR ?

Kısacası, ölmüş kişinin mirasına kimlerim ne ölçüde sahip olduklarını belirleyen ssisteme zümre sistemi nedir. 

Medeni kanunumuz yasal mirasçılıkta zümre sistemini benimsemiştir. Fakat zümrelerin mirasçılarını sınırlandırılmıştır. Bu anlamda sadece üçüncü zümreye kadardır üçüncü zümre de dahil bu zümrelere mirasçı olurlar. Zümre sistemi miras bırakanın ölümünden sonra devreye girer. Zümre miras bırakandan sonra başlayarak saptanır. Mirastan pay alabilmek bu üç zümrenin içinde yer almak gerekir. Zümre sisteminde ön sıradaki mirasçı bir alt sıradaki mirasçının mirasçılığını engeller.

Kaç Zümre Vardır?

Üç zümre vardır; 

Birinci Zümre: Birinci zümre miras bırakanın alt soyundan oluşur. Yani çocuk, torun, torun çocuğu, torunun torunu vd. Bu aşağı ve yana doğru sınırsız bir şekilde uzar. Bunlar hayatta olduğu sürece mirasçılarına bir engel yoktur. Fakat miras bırakanın mirasçı olmadığından dolayı birinci zümrenin başı yoktur.

İkinci zümre: İkinci zümre miras bırakanın anası ve babası ve onların alt soyundan oluşan zümredir. Kişinin anası, babası, kardeşleri, yeğenleri, kardeş vs. Bu zümre bu şekilde sınırsız şekilde uzar. Burada zümreye dahil olan herkes mirasçı olabilir.

Üçüncü Zümre: Miras bırakanın büyük anası ve babasın ile onların alt soyundan oluşur. Bu zümreye büyük anası ve babası girdiği gibi amca, dayı, teyze ve onların altsoyu da girer. Bu zümre bu şekil aşağı ve yana doğru sınırsız bir şekilde uzar. Fakat bu zümrenin mirasçılığı sınırlandırılmıştır. Sağ kalan eşle ve miras bırakanın büyük anası ve büyük babası ile onların çocukları mirasçı olabilir. Fakat bu zümreden mirasçı olmak için birinci ve ikinci zümreden mirasçı olmaması gerekir.

Not: Bir zümreye dahil olmadan sadece eşi yasal mirasçıdır.

Not: Kan hısmı olmayıp zümreye dahil olan tek kişi, evlatlık ve onun alt soyudur. Bunların birinci zümreye dahil oldukları kabul edilir.

Dördüncü Zümre yoktur.

Eğer birinci, ikinci ve üçüncü zümreden mirasçı yoksa, ölüme bağlı tasarruflar ve mirasçılar atanmamışsa Devlet mirasçı olur.

ZÜMRE ÇEŞİTLERİ NELERDİR? VE MİRASTA SAKLI PAYLARI NE KADAR?

I.Derece(Zümre) Yasal Mirasçılığı

Miras bırakanın ölümü üzerine murisin altsoyudur. Zümrenin bir zümre başı ile onun altsoyundan oluştuğu düşünülür, birinci zümrenin başı miras bırakandır ve bir kişinin kendisinin mirasçısı olamayacağı kabul edilir, bunun için birinci zümre, sadece mirasbırakanın altsoyundan oluşur. Eğer murisin altsoyu muristen önce ölmüş ise halefiyet yoluyla bir sonra ki altsoya geçer. Birinci zümre aşağıya doğru sınırsızdır.

II.Derece(Zümre) Yasal Mirasçılığı

Miras bırakanın(murisin) eğer 1. Zümre de mirasçısı yoksa murisin anne ve babasıdır. Eğer murisin anne ve babası muristen önce vefat etmiş ise murisin ana-babasının altsoyudur. Yani mirasbırakanın kardeşleri ve onun altsoyu şeklinde aşağıya yana doğru sınırsızdır.

III. Derece(Zümre) Yasal Mirasçılığı

Üçüncü zümre ise, yine aşağı ve yana doğru sınırsız olmaz üzere mirasbırakanın büyük ana ve babaları ile onların altsoyundan oluşur. Yani mirasbırakanın, amcası, dayısı, ve onların altsoyu şeklinde devam eder. III. Zümrenin miras bırakan olabilmesi için I. Ve II. Zümreye ait herhangi bir mirasçı olmaması gerekir.

Devletin Mirasçılığı: Hukuk sistemimize göre bir kimsenin geride mirasçı bırakmaksızın ölmesi söz konusu olamaz. Bu nedenle bir ölüm olayının ardından terekeye dahil mal ve hakların sahipsiz kaldığı bir durum olamaz. İlk üç zümre de mirasçı bulunmuyorsa ve miras bırakan da ölüme bağlı bir tasarrufu ile terekenin tamamı için mirasçı atamadığı durumda devlet yasal mirasçı sıfatıyla mirası kazanır.

Mirasta Saklı Pay Oranları

1- Altsoyun saklı pay oranı yasal miras hakkının yarısıdır.

2- Anne ve babanın saklı pay oranları her birinin yasal miras hakkının ¼ ‘üdür.

3- Sağ kalan eş 1. Zümre veya 2. Zümre ile mirasçı olması durumunda mirasın tamamında saklı pay sahibidir.

4- Sağ kalan eş 1. Veya 2. Zümre harici olan diğer durumlarda yani tek başına mirasçı olması veya 3.ve 4. Zümre ile mirasçı olması durumunda ¾ saklı pay hakkı vardır.

SAĞ KALAN EŞİN MİRASÇILIK HAKKI NEDİR?

Türk medeni kanuna göre evlilik birliğinin devamı süresince elde edilmiş malların yarısı üzerinde diğer eşin alacak hakkı vardır; önceden çalışmayan kadın eş diğer eşin mirasından faydalanamıyordu, ama yıpranma payı ve eş işleri göz önünde bulundurularak bu mağduriyetin giderilmesi ve daha hakkaniyetli ve emeğe olan saygı duyulmasından hareketle yeni bir sisteme geçilmiştir. Eşlerden herhangi birinin çalışmaması ya da katkıda bulunmaması miras payında bir etki etmeyecektir .

Evlilik birliğinin ölümle sonuçlanması halinde;

Evlilik birliğinin ölümle sonuçlanması halinde ,eşler arasındaki mal rejimi de sona erer. Ölen eşin öncelikli mirasçısı sağ kalan eştir. Sağ kalan eşin mirasçılığı, zümre mirasçılığı değil zümre ile birlikte mirasçılıktır. Ölüm ile sonra eren evliliklerde, sağ kalan eş kanundan kaynaklı olarak yasal mirasçı sıfatına sahip olur. Sağ kalan eşin mirastan mirasçı sıfatına sahip olabilmesi için miras bırakan eşin öldüğü tarihte diğer eşin sağ olması, devam eden geçerli bir evlilik ilişkisinin bulunması gereklidir.

Sağ kalan eşin miras payı, birlikte mirasçı olduğu zümreye bağlıdır;

- Miras bırakanın alt soyu (1. Zümre) ile birlikte mirasçı olması halinde mirasın dörtte biri (4/1)

- Miras bırakanın anne ve baba (2. Zümre ) ile birlikte olması halinde mirasın yarısı (1/2)

- Miras bırakanın büyükanne , büyükbabası ve onların çocukları (3.zümre) ile birlikte olması halinde mirasın dörtte üçü (4/3)

- Bunların hiçbiri yoksa mirasın tamamı sağ kalan eşe aittir.

Kanuna göre, eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır;

Çalışmasının karşılığı edinimler,

Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerine yaptığı ödemeler,

Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar, Kişisel malların gelirleri,

Edinilmiş malların yerine geçen değerler.

Sağ Kalan Eşin Mirasçılık Sıfatını Kaybetmesi

-Miras bırakanın ölümünden 3 ay içinde kayıtsız şartsız red beyanında bulunursa yasal mirasçılık hakkını kaybeder.

-Sağ kalan eşin miras bırakana ya da miras bırakanın bir yakınına ağır suç işlemesi durumunda mirasçılıktan çıkarılır.(eş ölmeden önce ölüme bağlı tasarruftan mirasçılıktan çıkarabilir.)

-Miras bırakanı zorlama , tehtid , aldatma yoluyla mirasa sahip olduysa mirastan men edilir.

Edinilmiş mallara katılma rejiminden kaynaklanan alacak;

Sağ kalan eşin evlilik süresi boyunca çalışmaması veya katkıda bulunmaması katılma alacağından alacağı payı etkilemez. Katılma alacağı bir ayni hak niteliğinde değildir. Sebebi ise rejim süresi içinde eşlerden birinin edindiği mallar üzerinde diğeri ayni hak bulunmaz; sadece diğer eşin malları üzerinden hesaplanan artık değeri üzerinde katılma alacağı bulunur. Katılma alacağı nispi bir haktır; çünkü eşlerden biri bunu sadece eşine ve diğer mirasçılarına karşın ileri sürebilir.

Sağ kalan eşin katılma alacağı daha önceden terekenin borcu olarak öncelikle terekeden ödenmesi gerektiği ve daha sonrasında net tereke üzerinden miras paylaşımının yapılması gerekirdi;ama sonrasında Yargıtay kararı değişmiştir. Böylelikle sağ kalan eşin önce miras payı katılma alacağından düşülmektedir.

Yasal mal rejiminin tasfiyesi aşamasında malvarlığı değerleri mal gruplarına göre ayrıştırılır ve eşler diğer eşte bulunan mallarını birbirinden alırlar. Mallar ayrıldıktan sonra bu malların içeriği belirlenip, eşlerin mallar içindeki haklar ve borçları tespit edilir. Daha sonra artık değer üzerinden katılma alacakları hesaplanır.

Sağ kalan eşin terekeye olan borcu terekenin tasfiyesi (bölüştürme) sırasında göz önünde bulundurularak ve terekeye olan borcu miras payından düşürüldükten sonra kalan miras payı varsa, sağ kalan eşe ödenir.

Sağ kalan eşin hayatına devam edebilmesi için , birlikte yaşadıkları evi katkı alacağına mahsup etmek ; yetmezse intifa (kullanma )ve sukna (oturma) hakkı tanınmasını isteyebilir.

Sağ kalan eş aynı koşullarda ev eşyası üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.

Edinilmiş mallarda katılma rejimine hakim olan ilkeler;

-Süre ile sınırlı olma ilkesi

-Emek karşılığı hak edinme

-Sözleşme özgürlüğü

-Kanıtlama kolaylığı ve şahsi hakka sahip olma ilkesi

Sağ Kalan Eşin Saklı Payı

Saklı paya sahip olan mirasçılar altsoy, anne – baba ve eşittir. Birinci zümre ile birlikte mirasçı ise saklı pay terekenin ¼’ü , ikinci zümre ile birlikte mirasçı ise saklı payı terekenin ½’si, sağ kalan eş kendisi veya üçüncü zümre ile birlikte mirasçı ise saklı payı , yasal miras payının ¾’ü yani terekenin 9/6’sıdır.

Sağ kalan eş, miras bırakan tarafından saklı payına tecavüz edildiği hallerde, tenkis davası açarak, saklı payını talep edebilir.